(راهنمای کامل برای بیماران و خانواده‌ها)
- مقدمه-چرا باید درباره‌ی PVCR بدانیم؟
جراحی رزکسیون کامل مهره از پشت یا به اختصار PVCR یکی از پیشرفته‌ترین و دشوارترین جراحی‌های ستون فقرات است که برای اصلاح انحراف‌های ستون فقرات بسیار شدید یا پیچیده انجام می‌شود.
در این روش، جراح یک یا چند مهره را به طور کامل برمی‌دارد و ستون فقرات را با استفاده از پیچ‌ها، میله‌ها و گاهی ایمپلنت‌های مخصوص بین مهره‌ای بازسازی می‌کند تا ستون فقرات دوباره در راستای طبیعی قرار بگیرد.
این جراحی زمانی پیشنهاد می‌شود که روش‌های ساده‌تر مثل فیزیوتراپی، بریس یا حتی جراحی‌های کم‌تهاجمی‌تر و معمول‌تر قادر به اصلاح ناهنجاری و انحراف نباشند.
اگرچه PVCR پتانسیل بالایی برای اصلاح انحرافات ستون فقرات دارد اما به دلیل پیچیدگی فنی، ریسک‌های جراحی آن نیز بیشتر است. برای بیماران و خانواده‌ها، درک مراحل جراحی، خطرات احتمالی، فرآیند بهبودی و نتایج بلندمدت بسیار مهم است، چون:
- می‌توانید با آگاهی و آرامش تصمیم بگیرید.
- برای روند جراحی و دوران نقاهت آمادگی پیدا می‌کنید.
- انتظاراتتان از نتیجه جراحی واقعی‌تر می‌شود و استرس‌تان کمتر خواهد بود.
این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهد که چرا PVCR انجام می‌شود، در حین عمل چه اتفاقی می‌افتد، بهبودی چگونه است و چه انتظاراتی باید داشت.
- PVCR دقیقا چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
در این جراحی، تمام بخش‌های یک مهره (شامل بدنه‌ی مهره، قوس خلفی، پدیکل‌ها و دیسک‌های مجاور) توسط جراح از طریق یک برش پشتی برداشته می‌شود.
بعد از برداشتن مهره، فضایی ایجاد می‌شود که با پیوند استخوان یا قفسه‌های فلزی یا تیتانیومی پر می‌شود و سپس ستون فقرات با پیچ و میله محکم می‌شود.
این کار به جراح اجازه می‌دهد ستون فقرات را در سه جهت اصلاح کند:
- پهلو به پهلو (اصلاح انحراف اسکولیوز)
- جلو به عقب (اصلاح قوز یا گودی غیرطبیعی)
- چرخشی (اصلاح پیچ‌خوردگی مهره‌ها)
کاربردهای اصلی این عمل جراحی عبارتند از:
- اصلاح کیفوز شدید (قوز پشت)، اسکولیوز پپیشرفته یا ناهنجاری‌های ترکیبی و پیچیده
- درمان ناهنجاری‌های مادرزادی مهره‌ها یا تغییر شکل‌های مهره‌ها پس از ضربه
- اصلاح انحرافات سخت و انعطاف‌ناپذیر که با روش‌های کم‌تهاجمی قابل درمان نیستند
این روش نسبت به فیوژن کلاسیک (PSF) درجه‌ی اصلاح بسیار بالاتری دارد و برای انحراف‌های شدید و پیچیده مناسب می‌باشد.
- چه کسانی کاندیدای این جراحی هستند؟
این جراحی معمولا برای موارد زیر تجویز می‌شود:
- اسکولیوز بسیار شدید با زاویه بالای ۱۰۰ درجه (Cobb) دارند.
- قوز یا کیفوز زاویه‌دار شدید یا کیفواسکولیوز با انحنای تیز دارند که روی نخاع فشار می‌آورد.
- ناهنجاری مادرزادی ستون فقرات و در نتیجه عدم تعادل شدید دارند (مثل نیم‌مهره یا مهره‌های به هم جوش خورده).
- به دلیل تومور یا عفونت، بخشی از مهره‌شان تخریب شده است.
- جراحی‌های قبلی‌شان موفق نبوده و ستون فقرات همچنان دچار انحراف یا بی‌ثباتی است.
- ناهنجاری‌های سخت و غیرمنعطف که در عکس‌های خم شدن (bending films) تغییر نمی‌کنند.
به زبان ساده، وقتی انحراف ستون فقرات آن‌قدر شدید باشد که دیگر روش‌های معمول جواب ندهد، PVCR می‌تواند بهترین گزینه باشد. بنابراین، این عمل جراحی معمولا برای انحراف‌های متوسط توصیه نمی‌شود، چون ریسک بالاتری دارد و اغلب به عنوان «آخرین راه‌حل» در نظر گرفته می‌شود.
- هدف از انجام این جراحی چیست؟
اهداف PVCR عبارت‌اند از:
- صاف و متعادل کردن ستون فقرات از همه جهات
- بهتر کردن وضعیت بدن و ظاهر بیمار
- کاهش فشار روی اعصاب و نخاع و از بین بردن علائم مرتبط با آن (مثل درد یا بی‌حسی)
- جلوگیری از بدتر شدن انحراف و ایجاد انحراف‌های شدید
- بهبود کیفیت زندگی، کاهش درد و افزایش توانایی حرکت
- چه آمادگی‌هایی قبل از انجام عمل لازم است؟
قبل از جراحی، تیم پزشکی یک برنامه دقیق آماده می‌کند که شامل:
- عکس‌برداری کامل (رادیوگرافی، MRI،CT) برای بررسی شکل و وضعیت مهره‌ها
- معاینه‌ی عصبی برای بررسی قدرت عضلات و حس اندام‌ها
- آزمایش قلب و ریه به‌خصوص برای بیمارانی که مشکلات زمینه‌ای دارند
- برنامه‌ی مدیریت خونریزی و استفاده از تکنیک‌هایی مانند cell-saver تا نیاز به تزریق خون کمتر شود
- هماهنگی تیم جراحی شامل جراح ستون فقرات، متخصص بیهوشی و تیم پایش عصبی (نوروفیزیولوژیست) در حین عمل
گاهی پزشک توصیه می‌کند بیمار قبل از جراحی، تمرینات تنفسی یا فیزیوتراپی انجام دهد تا بدن برای عمل و دوران نقاهت آماده‌تر باشد.
- مراحل انجام جراحی
این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و معمولا ۶ تا ۱۲ ساعت (بسته به پیچیدگی ناهنجاری) طول می‌کشد. مراحل کلی به این شکل است:
۱. بیهوشی و قرار دادن بیمار روی تخت در وضعیت مناسب: بیمار به صورت دمر (روی شکم) روی تخت مخصوص قرار می‌گیرد و الکترودهای مانیتورینگ عصبی نصب می‌شوند.
۲. دسترسی به ستون فقرات: بخش پشتی ستون فقرات در چندین سطح بالا و پایین مهره‌ی هدف برش داده می‌شود.
۳. نصب ایمپلنت‌ها: پیچ‌های پدیکل در سطوح برنامه‌ریزی‌شده قرار داده می‌شوند.
۴. برداشت مهره: تمام بخش‌های مهره‌ی هدف (بدنه، قوس خلفی، پدیکل‌ها و دیسک‌های مجاور) خارج می‌شوند.
۵. بازسازی: قفسه‌های فلزی یا گرافت استخوانی بین مهره‌های بالا و پایین ناحیه‌ی برداشت قرار می‌گیرند.
۶. اصلاح انحراف: میله‌ها متصل و به تدریج سفت می‌شوند تا انحراف اصلاح شود.
۷. بستن زخم: زخم‌های مربوط به برش بسته می‌شوند و در صورت نیاز، لوله‌ی تخلیه‌ی مایع (دِرِن) قرار داده می‌شود.
- مزایا و نتایج مورد انتظار
مطالعات نشان می‌دهند PVCR می‌تواند %70-50 اصلاح در انحراف‌های شدید ایجاد کند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود ببخشد. ار نتایج رایج این جراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انحنای ستون فقرات به صورت چشم‌گیر اصلاح می‌یابد (بیش از %50 بهبود).
- وضعیت بدن در حالت نشسته و ایستاده بهبود پیدا می‌کند.
- تعادل ستون فقرات در راستای جلو، عقب و جانبی بهبود می‌یابد.
- فشار روی نخاع و اعصاب کمتر می‌شود.
- در بعضی بیماران، نفس کشیدن راحت‌تر می‌شود و درد کاهش می‌یابد.
- خطرات و عوارض احتمالی
به دلیل سختی این عمل جراحی و دست‌کاری مستقیم نخاع، خطرات PVCR بیشتر از جراحی‌های معمول ستون فقرات است. برخی از عوارض ممکن است شامل موارد زیر است:
- آسیب عصبی: ضعف موقت یا دائمی، بی‌حسی یا حتی فلج (در %15-10 موارد پیچیده)
- خونریزی شدید (اغلب نیاز به تزریق خون)
- عفونت محل جراحی
- لق شدن یا شکستن پیچ و میله‌ها
- جوش نخوردن کامل استخوان‌ها (پسودآرتروز)
- مشکلات ریوی یا قلبی
شما می‌توانید با انتخاب یک جراح مجرب مانند دکتر بابک میرزاشاهی، متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی ستون فقرات، ریسک این عوارض را به کمترین میزان ممکن برسانید. همچنین برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از مانیتورینگ عصبی حین عمل، این خطرات را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهند.
- دوران بستری و شروع بهبودی
بعد از عمل:
- بیمار ۱ تا ۳ روز برای پایش دقیق در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) می‌ماند.
- ۷ تا ۱۴ روز بستری در بیمارستان لازم است.
- راه رفتن با کمک پس از 3-5 روز آغاز می‌شود.
- فیزیوتراپی معمولا از روز سوم یا چهارم شروع می‌شود و هفته‌ها تا ماه‌ها ادامه می‌یابد.
بیمار وقتی مرخص می‌شود که علائم حیاتی پایدار باشد، بتواند کمی راه برود و دردش با دارو کنترل شود.
- توان‌بخشی و بهبود در خانه
جوش خوردن کامل استخوان و بازیابی کامل بعد از PVCR ممکن است ۶ تا ۱۲ ماه طول بکشد.
در این مدت:
- باید به تدریج فعالیت‌ها را زیاد کرد.
- تا چند ماه از بلند کردن اجسام سنگین یا خم شدن زیاد پرهیز شود.
- تمرینات کششی و پیاده‌روی سبک و ورزش‌های کم‌فشار بعد از تأیید پزشک شروع می‌شود.
- بازگشت به مدرسه یا کار معمولا بعد از ۲ تا ۳ ماه ممکن است.
- پیگیری‌های بعد از عمل
- گرفتن عکس دوره‌ای (رادیوگرافی یا CT) از ستون فقرات برای اطمینان از جوش خوردن
- معاینه‌ی عصبی منظم
- بررسی ایمپلنت‌ها برای اطمینان از سالم بودن آن‌ها
- PVCR در مقایسه با سایر روش‌ها
مزایای این روش:
- اصلاح بیشتر انحراف در یک جلسه جراحی
- تنها با یک برش پشتی انجام می‌شود
- برای جراحی‌های بسیار پیچیده مناسب‌تر است
اما این روش به مهارت بسیار بالای جراح نیاز دارد و ریسک آن بیشتر از بعضی روش‌های دیگر است.
- اهمیت انتخاب جراح باتجربه و متخصص
نتیجه‌ی PVCR تا حد زیادی به تجربه و مهارت جراح بستگی دارد و این جراحی فقط باید توسط جراحان باتجربه‌ی بالا در ناهنجاری‌های پیچیده‌ی ستون فقرات انجام شود.
برای مثال، دکتر بابک میرزاشاهی یکی از جراحان برجسته‌ی ستون فقرات در ایران است که تجربه‌ی زیادی در اصلاح انحرافات پیچیده با روش‌های پیشرفته مثل PVCR دارد. انجام این جراحی توسط چنین متخصصانی می‌تواند خطرات را کم کند و شانس موفقیت را بالا ببرد.
- پرسش‌های متداول در مورد PVCR
عمل جراحی PVCR چقدر طول می‌کشد؟ این عمل جراحی بسته به پیچیدگی انحراف ستون فقرات بین ۶ تا ۱۲ ساعت به طول می‌انجامد.
آیا PVCR برای کودکان مناسب است؟ بله، در موارد شدید که درمان‌های دیگر جواب نداده‌اند.
نرخ موفقیت این عمل جراحی چقدر است؟ طبق مطالعات 2023-2025 بیش از %80-70 اصلاح رضایت‌بخش در این عمل حاصل شده است.
آیا پس از عمل می‌توانم ورزش کنم؟ ورزش سبک و کم‌فشار بعد از 6-12 ماه طبق نظر پزشک مجاز است اما سنگین معمولا توصیه نمی‌شود.
آیا ممکن است پس از عمل انحراف بر‌گردد؟ اگر استخوان‌ها به خوبی جوش بخورند، بسیار نادر است.
بزرگ‌ترین خطر عمل جراحی PVCR چیست؟ آسیب عصبی، که با مانیتورینگ حین عمل کنترل می‌شود.
- نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
PVCR یکی از مؤثرترین و در عین حال پرچالش‌ترین روش‌ها برای اصلاح انحراف‌های شدید و پیچیده‌ی ستون فقرات است. با وجود خطرات بالا، در صورت انتخاب درست بیمار، اتخاذ رویکرد جراحی دقیق و مناسب و انجام آن توسط جراح و تیم پزشکی باتجربه، می‌تواند نتایج فوق‌العاده‌ای در بهبود ظاهر، کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی ایجاد کند.
بدون دیدگاه